Yangın tesisatının muayenesi İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği gereği yılda en az bir defa muayenesinin yaptırılması zorunludur. Yangın tesisatının muayenesi yönetmelik gereğince; makine mühendisleri, makine ve metal eğitimi bölümü mezunu teknik öğretmenler, makine tekniker veya yüksek teknikerleri tarafından yapılır.
Periyodik muayenenin yapılmasında alınacak kılavuz; Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’tir. Ayrıca İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nde verilen referanslar şöyledir;
| Yangın Tesisatı ve Hortumlar, Motopomplar, Boru Tesisatı | Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl | Projede belirtilen kriterlere uygun olup olmadığının belirlenmesine yönelik olarak yapılır. Ayrıca TS 9811, TS EN 671-3, TS EN 12416-1+A2, TS EN 12416-2+A1, TS EN 12845 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
| Yangın Söndürme cihazı | TSE ISO/TS 11602-2 standartında belirtilen sürelerde | TSE ISO/TS 11602-2 standartında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. |
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Güvenlik Şartları Yönetmeliği yangın tesisatının bir parçası olan yangın algılama ve ihbar sistemlerine değinmemektedir. Lakin bu sistemlerinde periyodik muayenelerinin yapılarak doğru bir tesisatın uygulandığının ve sağlık şekilde çalıştığının teyidini yapmak hayati önem arz ettiği unutulmamalıdır.
Binaların yangından korunması hakkında yönetmelik beşinci bölümde bu konu ele alınmıştır.
Madde 84- (1) Bu yönetmelikte öngörülen acil aydınlatma, yönlendirme ve yangın algılama ve uyarı sistemleri; bina sahibinin ve yöneticinin veya bunların yazılı olarak sorumluluklarını devrettiği bina yetkilisinin sorumluluğu altında, ilgili standartlarda belirtilen sistemin gerektirdiği periyodik kontrole, teste ve bakıma tabi tutulur.
Ayrıca duman tahliye sistemleri için binaların yangından korunma yönetmeliğinde periyodik muayene zorunlu tutulmuştur.
Madde 85-(3) Her türlü basınçlandırma, havalandırma ve duman tahliye tesisatının, ilgili yönetmeliklere ve standartlara uygun olarak tasarlanması, tesis edilmesi ve işletilmesi gerekir.
Madde 85-(4) Bu yönetmelikte öngörülen her türlü sistemin, cihazın ve ekipmanın, montaj ve işletme süresince performans ve çalışma sürekliliği sağlanacak şekilde kabul testinin yapılması, periyodik kontrol, test ve bakıma tabi tutulması gerekir. Binalarda kurulacak basınçlandırma, havalandırma ve duman tahliye tesisatı da, binanın yangın sorumlusunun gözetiminde test ve bakıma tabi tutulur.
Yönetmelik ve 6331 sayılı iş kanununu gereği işveren işin yapıldığı tesisteki tüm risklere karşı gerekli önlemleri almak-aldırmak zorundadır. Buradan yola çıkılarak yangın tesisat sistemlerinin olduğu tüm tesislerde yangın tesisat muayenesinin yaptırılması zorunludur.
Yangından korunma sistemi denildiğinde yangına müdahale eden tüm ekipmanlar ve tesisatlar akla gelmelidir. Yangına müdahale araçlarını sıralamak gerekir ise;
Yangın tesisatı muayenesinde öncelikle tesisin tanımı yapılmalıdır. Tesisin kullanım amacı, binanın yapım yılı, kullanım ve depolama alanları ölçülür. Binanın fiziki ölçüleri alınarak kayıt edilmelidir. Tüm bu bilgiler ışığında tesisin yangın risk gurubu belirlenir. Bu risk gurubuna göre binada olması gereken yangın söndürme enstrümanları belirlenir. Yangın tesisatında bu enstrümanlar var olup olmadığı kontrol edilmelidir. Yangın tesisat elemanları tek tek ele alınarak periyodik muayeneleri yapılmalıdır.
Yangın tesisatında yapılan bakım, onarım, test ve kontroller kayıt altına alınarak arşivlenmelidir. Yangın tesisatına ait bakım, onarım kayıtları incelenerek haftalık, aylık, 6 aylık, yıllık, 5 yıllık, 10 yıllık kayıtları incelenir. Gerekli bakımların ve onarımların yapılıp yapılmadığı kontrol edilmelidir.
Yangın pompa sisteminde; periyodik muayenesinde pompa performans testleri yapılarak yeterli debi ve basınç sağlayıp sağlamadığı, pompa kapasitesinin yeterli olup olmadığı hesaplanarak kontrol edilmelidir. Yangın pompa sistemlerinde yedekli bir sistem kurulmuş olmalıdır. Yangın pompalarının ve yedek sistemlerin devreye girip çıkma basınçları, devreye girme süreleri, basınç sınırlandırma, debi sınırlandırma, basınç tahliye sistem elemanları, hava alma sistem elemanları, tesisat ve vana kontrolleri, pano ve enerji besleme sistemleri gibi birçok unsur pompa sistemi başlığı altında kontrol edilmektedir.
Yangın pompalarında performans testi yapabilmek için bir test drenaj hattı ve buna bağlı vana sistemi olmalıdır. Yangın pompasının etiket bilgileri kontrol edilerek nominal basınç, debi değerleri ile maksimum basınç ve maksimum debi değerleri kayıt altına alınmalıdır. Etiket bilgilerinden ulaşılamıyor ise üreticiden bu değerler edinilmelidir.
Pompa performans testine başlamadan önce emme ve basma hattına kalibrasyonlu manometreleri bağlanır. Debi miktarının kontrolü için ultrasonik debimetre bağlanmalıdır. Ultrasonik debimetre bağlanırken düzgün bir akışın olacağı ve cihaz üreticisinin tavsiye ettiği dirseklere, vanaya ve çıkış ağızına olması gereken uzaklıklara uygun bir nokta belirlenmelidir. Daha sonra boru üzerindeki kir, boya temizlenerek pürüzsüz bir yüzey elde edilmelidir. Boru kalınlığı ultrasonik kalınlık ölçüm cihazı yardımı ile ölçülerek debimetreye cihazına bu bilgi kayıt edilmelidir. Boru çapı şeritmetre veya mezura yardımı ile ölçülerek debimetreye bu bilgi kayıt edilmelidir. Bu bilgiler ışığında ölçüm için yöntemin v,w veya z metotlarından hangisi olacağı seçilmelidir. Bu seçim sonrası hangi tip prop seçilmiş ise ona göre cihazı vereceği proplar arası mesafeye göre proplar yerleştirilmelidir. Cihaz üreticisinin verdiği ideal sinyal güçleri yakalandıktan proplar gerdirme aparatları yardımı ile sabitlenmelidir. Tesisata giden hat vanaları kollektörden kapatılmalıdır. Pompa test hattı vanası yavaş yavaş kademeli olarak açılarak pompanın devreye girmesi sağlanır. Pompa devreye girdikten sonra cihaz etiketinde yazan nominal debiyi karşılayana kadar vana açılmaya devam edilmelidir. Debiyi karşılayıp karşılamadığı debimetreden düzenli olarak takip edilmelidir. Nominal debiyi karşıladığında nominal basınç değerini de karşılıyor olmalıdır. %100 debi ve %100 basınç değerlerine ulaşıp ulaşmadığı görülür ve kayıt altına alınır. Test hattına bağlı vana bir miktar daha açılarak debi değerini anma debi değerinin %150’sine gelmesi sağlanmalıdır. Pompa debi değeri %150’sine geldiğinde pompa basma basıncının anma basma basıncının %65’inin altına düşüp düşmediği kontrol edilerek kayıt altına alınmalıdır. Daha sonra test hattı vanası tamamen kapatılarak pompa çalışmaya devam ederken basma basıncının anma basma basıncının %140’ını geçmemesi gerekmektedir. Kontrol edilerek kayıt altına alınmalıdır. Pompa bu testlerde gerekli sınır değerleri sağlıyor ise uygun olarak değerlendirilir. Pompa tüm bu test aşamalarında sürekli devrede olmalı ve kapatılmamalıdır.
Gerekli su ihtiyacının kontrolünde ana hatları ile şu konulara bakılmaktadır; tesisin risk gurubuna ve müdahale ekipmanlarının varlığına göre değerlendirilmektedir. Su ihtiyacı hesaplanarak mevcut su deposunun yeterli olup olmadığı kontrol edilmektedir. Su rezervinin başka amaçlarla kullanılıp kullanılmadığı, su dolum sisteminin ihbar sistemi ile irtibatlı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Su deposunda herhangi bir kaçak, deformasyon olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Yangın hidrant sistemi ve boru bağlantılarının periyodik muayenesinin ardından hidrantların debi ve basınç testleri yapılarak gerekli su ihtiyacını karşılayıp karşılamadığı test edilmelidir.
İtfaiye su alma ağzı itfaiyenin yangın esnasında tesisattan su alabilmesi için hazırlanan boru tesisatında sağlanan giriş ağzıdır. Bu ağız itfaiyenin borusunu rahatça bağlayabileceği ölçülerde standartlaştırılmıştır. Bu ağız sayesinde itfaiye metrelerce boru çekmeye ihtiyaç duymadan tesiste ki boru hattını kullanarak yangına direk ve hızlı bir şekilde müdahale edebilmektedir. İtfaiye su alma ağızlarının periyodik muayenesinin ardından debi ve basınç testleri yapılarak gerekli su ihtiyacını karşılayıp karşılamadığı test edilmelidir. Debi ve basınç testlerini ağıza yapılacak bağlantılar il borudan geçen manometre ile suyun basıncı, debisi ise debimetre ile ölçülmelidir. Kritik hat değerleri kayıt altına alınarak ihtiyacı karşılayıp karşılamadığı kontrol edilmelidir. Bu değerler yangın tesisat projesi ile de karşılaştırılmalıdır. İtfaiye su alma ağızlarının doğru konumlarda tesis edilip edilmediği kontrol edilmelidir. İtfaiye su alma ağızlarında yapılan bağlantıların standartlara uygun ölçülerde olması gerektiğinden ölçülerek kontrol edilmelidir.
İtfaiye su verme ağzı denildiğinde genel olarak itfaiyeye su verilen ağız olarak anlaşıldığından karıştırılan bir elemandır. Asıl görevi itfaiye kamyonundan tesiste bulunan yangın tesisatına su sağlamaktır. İtfaiye su verme bağlantısından sisteme su veren itfaiye su alma ağzından da su alarak yangına rahat bir şekilde müdahale edebilmektedir. Su rezervi bitmiş olduğundan, elektriksel veya mekanikse sebeplerden dolayı pompa sisteminin çalışmamasından vb. kusurlardan dolayı sistemde su olmadığında itfaiye yangın boru tesisatını kullanması hayati önem arz etmektedir. İtfaiye su verme ağızlarının periyodik muayenesinde su verme hat bağlantıları, su verme ağız ölçülerinin standartlara uygunluğu, mesafeleri, itfaiye aracının ulaşımına olan mesafeler, su verme ağızları arası mesafeler vb. unsurlar kontrol edilmelidir.
Yangın dolabı boru tesisatına bağlanmış, sabit su alma ağızlarıdır. Yangın dolaplarında iki farklı hortum tipi yarı sert plastik borular ile yassı hortumlar bulunabilmektedir. Yassı hortum (bez hortum) bulunan tesisatlar da yangına müdahale eğitimi almış personel bulundurulması zorunludur. Yangın dolaplarının periyodik muayenesinin ardından debi ve basınç testleri yapılarak gerekli su ihtiyacını karşılayıp karşılamadığı test edilmelidir. Bu testler için uygun bağlantı ağızları sağlandıktan sonra takılan manometre ve debimetre ile basınç ve debiler ölçülerek kayıt altına alınmalıdır. Bu basınç ve debiler yangın yönetmeliğine uygun olmalıdır. Ayrıca bu değerler binaya ait yangın tesisat projesi ile karşılaştırılmalıdır. Yangın dolaplarının aralarındaki mesafe, dolaptan alınan su debisi yangın risk gurubuna göre farklılık göstermektedir. Buna göre kontrol kriterleri değişmektedir. Yangın dolaplarının ve hortumlarının genel kontrolünün yanı sıra montaj yüksekliği, makara ve hortum bağlantıları da işlevsel ve görsel olarak kontrol edilmelidir.
Yağmurlama sistemi otomatik olarak yangına müdahale eden boru hattı ve buna bağlanmış spring başlıklarından oluşmaktadır. Yağmurlama (sprink) sisteminin projeye, standartlara uygun şekilde uygulanıp uygulanmadığı, bölgelere göre ayrılmış sprinkler hattının yangın alarm panelinden doğru adresleme ile takip edilip edilmediği kontrol edilmelidir. Kritik hatlarda test-drenaj hattına debimetre bağlanarak pompa devreye girene kadar drenaj vanası açılır. Daha sonra boru çapının ölçüsüne göre boru içerisinden geçmesi gereken su miktarı debimetre ile ölçülerek kayıt altına alınırak ile gerekli su sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilmelidir. Bu değerler yangın tesisat projesi ile de karşılaştırılmalıdır. Sprinkler hattına bağlı vana, akış anahtarları, motor gong sistemi, ıslak ve kuru tip vanaların vb. tesisat elemanlarının kontrolü sağlanır. Özellikle akış anahtarları ve hat kesme vanalarının yangın ihbar sistemine doğru adresleme ile bağlantılarının yapılıp yapılmadığı test edilerek tespit edilmelidir.
CO2/Temiz Gazlı Söndürme Sistemi su ile müdahalenin uygun olmadığı, hassas cihazların işletildiği alanlarda tercih edilmektedir. Kontrol ve sunucu odaları vb. alanlarda uygulanmaktadır. Genel olarak sızdırmazlığın sağlandığı kapalı ortamlarda kullanılan bir sistemdir. CO2/Temiz gazlı söndürme sistemleri kontrolünde tüplerin yeterli olup olmadığı, uygulanan alana uygun olup olmadığı, boru tesisatının uygunluğu kontrol edilmelidir. Tüplerin dolum, basınç, geçerlilik tarihi, montajlanması, yangına müdahale mesafesi, alarm sistemi ile irtibatlandırılması, otomatik ve manuel çalıştırma sistemlerinin kontrolü vb. birçok unsur kontrol edilmelidir. Muayenenin son aşamasında manuel ve elektronik boşaltma sinyal sistemi testinin simülasyonu yapılmalıdır.
Kuru-Sıvı Kimyevi Söndürme Sistemi sızdırmazlık sağlanamadığı ve su ile müdahalenin uygun olmadığı alanlarda kullanılan söndürme sistemleridir. Elektrik odalarında, pano içlerinde, makine ve tezgâh bölümleri vb. alanlarda kullanılmaktadır. Kuru-Sıvı Kimyevi Tozlu Otomatik Söndürme Sistemleri kontrolünde tüplerin yeterli olup olmadığı, uygulanan alana uygun olup olmadığı, boru tesisatının uygunluğu kontrol edilmelidir. Tüplerin dolum, basınç, geçerlilik tarihi, montajlanması, yangına müdahale mesafesi, alarm sistemi ile irtibatlandırılması, otomatik ve manuel çalıştırma sistemlerinin kontrolü vb. birçok unsur kontrol edilmelidir. Muayenenin son aşamasında manuel ve elektronik boşaltma sinyal sistemi testinin simülasyonu yapılmalıdır.
Yanıcı ve parlayıcı sıvı yangınlarını söndürme amaçlı kullanılan sistemdir. Özellikle uçak, solvent ve boya üretim tesisleri, petrol ve türevleri depolama, işleme ve üretme tesislerinde kullanılmaktadır. Köpük içinde hava, köpük konsantresi ve su bulunmaktadır. Köpük yanıcı sıvının hava ile temas ederek yanmasını ve buharlaşmasına engel olmaktadır. Sistem tipleri olarak hacim doldurma, lokal uygulama ve taşınabilir aparatlardır. Köpüklü söndürme sistem kontrolünde pompa sistemi, springler, köpük jeneratörleri, borulama sistemi, monitörler, köpük depolama tankı, köpük konsantresi, köpüğün niteliği, köpük malzemesinin raf ömrü vb. birçok unsur kontrol edilmelidir. Muayenenin son aşamasında manuel ve elektronik boşaltma sinyal sistemi testinin simülasyonu yapılmalıdır.
Acil aydınlatma sistemi yangın esnasında bina içindeki kişilerin en yakın çıkışa yönlendirilmeleri ve bu yol üzerinde karşılarına çıkabilecek tehlikeleri görebilmeleri için sağlanan aydınlatma ve yönlendirme sistemidir. Acil aydınlatma ve yönlendirme sistemleri yangın, deprem, sabotaj vb. olağan dışı durumlarda bina içinde bulunan kişilerin acil kaçış yollarına yönlendirilmesinde kullanılacak levhalar ile acil aydınlatma sistemlerinin periyodik muayenesi yaptırılmalıdır. Bu sistemlerin kontrolünde binanın acil çıkış yönlerine, mesafelerine, çalışan sayısına, binanın fiziki yapısına vb. birçok olgu değerlendirilerek acil aydınlatma ve yönlendirme sistemleri kontrol edilmektedir. Acil aydınlatma sistemlerinde aydınlatma şiddeti ve süresi, konumu, devreye girme süresi vb. unsurlar kontrol edilmelidir. Yönlendirme levhalarının konumu, görüle bilirliği, yönü, ebatları vb. unsurlar kontrol edilmelidir.
Duman tahliye sistemleri yangına dayanıklı malzemeler ile üretilmiş egzoz kanal
Duman Tahliye Sistemleri; Toplam alanı 2000 m²’yi aşan kapalı otoparklar için mekanik duman tahliye sistemi, yapı yüksekliği 51.50 m’nin üzerinde olan binaların hol ve koridor gibi ortak alanlarında duman kontrol sistemi olmalıdır. Duman tahliye sistemleri sayesinden kaçış yollarında oluşabilecek dumandan etkilenme, kaçış yönlerinin görülememesi gibi etkilere maruz kalmamak için gerekli bir sistemdir. Bu sistemlerin muayenesinde hava çevrim katsayıları, konumlandırma ve mesafelerin kontrolü, yangın senaryosuna uyumluluk, yangın sistemi ile doğru irtibatlandırma, kanal sistemi, askılama ve montaj kurallarına uygunluk vb. unsurlar kontrol edilmelidir.
Kaçış Yolu Basınçlandırma Sistemleri Yapı yüksekliği 51.50 m’den fazla olan binalarda, Yüksekliği 25 m’den fazla olan kapalı merdivenlerinde merdiven basınçlandırma sistemi yapılmalıdır. Merdiven basınçlandırma kontrolünde yangın senaryosuna uyumluluk, yangın algılama ve ihbar sistemi ile irtibat, fark basınç testleri, kapı açılma kuvvet testleri, acil durum asansörlerinde basınçlandırma sistem kontrolleri, kaçış merdivenlerinin konumu, ebatlarının kontrolleri vb. birçok unsur kontrol edilmektedir.
Yangın söndürme tüplerinin periyodik kontrolü ve yerleştirme kurallarına uyup uymadığının periyodik kontrolü yapılmalıdır. Yangın söndürme tüplerinin basınç, dolum, geçerlilik tarihleri, yerleştirme yükseklikleri ve mesafeleri, kullanıldığı alana ve oluşabilecek yangın sınıfına göre doğru tipte olup olmadığı vb. durumlar kontrol edilmelidir.
Yangın algılama ve ihbar sistem elemanları dekdektörler, yangın panelleri, ihbar butonlarıdır.
Yangın algılama sistemlerinin periyodik muayenesinde yangın riskine karşı doğru seçilip seçilmediği ve çalışıp çalışmadığı test edilmelidir. Yangın algılama sistemlerinin adreslemeleri kontrol edilmelidir. Yangın algılama sisteminin yerleştirilme konumu, oluşabilecek yangın tipine ve durumuna göre seçiminin doğruluğu kontrol edilmelidir. İhbar sistemlerinin periyodik muayeneleri yapılarak doğru konumda ve çalışır vaziyette olup olmadıkları kontrol edilmelidir. Adreslemelerinin doğru olup olmadığı kontrol edilmelidir. Yerleştirme kurallarına uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir.