Periyodik Kontrol

En genel anlamda iş ekipmanı; bir işin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet, tesis ya da tesisattır. İş ekipmanları; 25 Nisan 2013 tarihinde yayınlanan İş Ekipmanlarının kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği gereği, hizmet talep eden kuruluşun yaptırmış olduğu risk değerlendirmesindeki muayene periyotlarına göre, yönetmelikte belirlenmiş azami süreleri de aşmayacak şekilde muayene edilmelidir.

İş ekipmanları muayene edilirken Yönetmelikte belirtilen standartlar ve temel gereklilikler esas alınır. Muayene edilen ekipmanların durumu iş yerinde sağlık ve güvenlik tedbirleri yönünden bir rehber olmaktadır. Bu rehber ile tespit edilen bulguların giderilmesi işletmelerdeki iş kazalarının önlenmesi, ayrıca ekipmanların sorunsuz çalışması ile işletmenin üretim kaybının olmaması sağlanacaktır.

Kısacası Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının yürütmesinde olan bu yönetmelik hem işçiyi hem de işvereni koruma altına alan bir yönetmeliktir.

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’ne göre bir işin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet, tesis ya da tesisatlar muayene edilir. Bu ekipmanlar yönetmelikte; Basınçlı kaplar, kaldırma iletme ekipmanları, tesisatlar ve tezgahlar olmak üzere dört ayrı grupta ele alınmış.

Kazan, hidrofor, genleşme tankı, hava tankları, dikişli-dikişsiz tüpler, Sıvılaştırılmış yeraltı ve yer üstü gaz tankları, kriyojenik tanklar, asetilen tüpleri ve tehlikeli sıvıların bulunduğu tank ve depolar basınçlı kaplar sınıfı ekipmanlarıdır.

Forklift, transpalet, çeşitli vinç tipleri, yürüyen merdiven ve bantlar, araç kaldırma lifti, çeşitli hidrolik ve mekanik kaldırıcılar, yapı iskeleleri, inşaat makinaları kaldırma iletme makinaları sınıfı ekipmanlarıdır.

Yangın tesisatı ve boru tesisatları, havalandırma ve klima tesisatları, elektrik tesisatı, topraklama tesisatları ve paratonerler, tesisat sınıfı ekipmanlarıdır.

Takım tezgahları, cnc makinaları gibi talaşlı imalat makinaları tezgahlar sınıfı ekipmanlarıdır.

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’ne göre basınçlı kapları, kaldırma iletme ekipmanlarını, yangın ve havalandırma tesisatlarını makine mühendisleri ve makine teknikerleri, elektrik tesisat kontrollerini, paratoner ve topraklama testlerini Elektrik ya da Elektrik – Elektronik mühendis ve teknikerleri periyodik muayeneyi yapmaya yetkili kişilerdir.

Basınçlı kapların ve mekanik tesisatların periyodik muayeneleri, tahribatsız muayene yöntemleri ile yapılması gerektiği durumlarda muayene personelinin TS EN ISO 9712 standardına göre eğitim almış mühendisler ve aynı eğitimi almış teknikerler tarafından yapılabilir.

Muayene yapacak kişi ya da kuruluşlara akreditasyon, yetkilendirme ve eğitim zorunluluğu getirmeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yetkilidir.

Birçok işletme, şu an yönetmelikte Akreditasyon şartı aranmazken periyodik muayenelerini 17020 muayene kapsamına sahip A tipi muayene kuruluşlarından talep etmektedir. TÜRKAK tarafından akredite edilen kuruluşlar, kalite yönetim sisteminin, muayene esnasında kullanılan her türlü ölçme ve kontrol cihazlarının ve eğitimli personellerinin sürekli denetlenmesi işletmeler tarafından güven verici olma sebebi ile tercih edilmektedir.

Periyodik muayeneler hidrostatik testler, ağırlık testleri, görsel testler, tahribatsız muayeneler ve cihazlarla tespitler şeklinde muayene edilmektedir.

Hidrostatik testler için basınçlı ekipmanın giriş çıkış vanaları, emniyet ventili bağlantısı işletmeye giden hatlardan ayrılır ve flanş ya da kör tapa kullanılarak körlenir. Tank, en üst noktasından taşıncaya kadar test akışkanı ile doldurulur. En yaygın olarak kullanılan test akışkanı maksimum 25 0C  de sudur. Tamamen test akışkanı ile doldurulan tank yavaş yavaş basınçlandırılır.

Ağırlık testleri için kaldırma iletme ekipmanının tipine göre ve standartlarda belirtilen şartlara göre ağırlık testine tabi tutulur.

Hidrostatik test yapılamayan basınçlı ekipman veya tesisatlar için tahribatsız muayene yöntemlerinden en genel olarak manyetik parçacık, penetrant ve ultrasonik kalınlık ölçümü yöntemlerinden biri veya birkaçı ile test edilir. Herhangi bir yöntem ile kesin kanaat getirilemeyen muayenelerde, muayene uzmanı, ekipmanın muayenesi için farklı bir yöntem önerebilir.

Yangın tesisatları hidrostatik test ile ve ayrıca havalandırma tesisatları gibi görsel kontroller yapılarak muayene edilmektedir.

Elektrik tesisatları, topraklama ölçümleri ve paratoner testleri ise hem görsel hem de test cihazı kullanılarak muayene yapılmaktadır.