Patlamadan korunma dökümanı işyerinde bulunan çalışanların olası bir patlama anında yapılması gerekenleri ve patlama meydana gelmemesi için yapılması gerekenleri belirten belgeler toplamıdır. Bu belgelerde çalışanların sağlık ve güvenliği esas alınmıştır. ATEX, Fransızca “ATmosphéres EXplosives” kelimelerinin ilk hecelerinin birleşiminden oluşmuş bir kelimedir. ATEX sertifikası parlayıcı ve kolay yanıcı ortamlarda kullanılan ürünlerin yapıldığı yer için alınan uluslararası bir sertifikadır.
Patlayıcı Atmosferler anlamına gelmektedir. Patlayıcı, parlayıcı ve kolay yanıcı ortamlarda kullanılan ürünlere ve üretimin yapıldığı yere alınan uluslararası sertifikadır.
Proses güvenliği; üreticilerin üst seviyede önem göstermesi gereken, yasal çerçevesi SEVESO ve ATEX gibi yönetmelikler ile düzenlenmiş kritik süreçlerden biridir.
30.04.2013 tarih ve 28633 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik” gereğince patlayıcı ortam oluşması ihtimali bulunan işyerleri “Patlamadan Korunma Dokümanı” hazırlamakla yükümlüdür.
Yönetmeliğe göre yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı kimyasalların bulunduğu tüm alanlarda patlayıcı alan ZONE (BÖLGE) hesabının yapılması gerekmektedir.
Szutest olarak Patlamadan Korunma Dokümanı (PKD) kapsamında yapmış olduğumuz çalışmalar aşağıdaki gibidir;
İşyerinde kullanılan tüm MSDS’ler (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu) incelenerek yanıcı, patlayıcı ve parlayıcı özellikteki kimyasalların belirlenmesi,
Belirlenen kimyasallara göre EN 60079-10-1, EN 60079-10-2 ve CEI 31-35 standartları kullanılarak Zone ( Bölge) hesaplamalarının yapılması,
Zone (Bölge) haritaları çizilerek, Patlamadan Korunma Dokümanının oluşturulması,
Bu kapsamda talep edilmesi halinde, belirlenen Zone (Bölge) içerisinde kalan Exproof ekipman uygunluğu hizmetimizde mevcuttur.
Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik; 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren ve patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan işyerlerinde uygulanmaktadır.
Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlanması gereken iş yerlerine aşağıdaki örnekler verilebilir.
Fakat öte yandan, yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı her türlü kimyasalı bulunduran, üreten, işleten, kullanan, depolayan ve dolumunu yapan tesisler, Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlamakla yükümlüdürler.
(ATEX 137 [99/92/AT] – Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik)
İşyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanları korumak amacıyla alınması gereken önlemler ATEX 137 yönetmeliğinde belirlenmiştir. Patlayıcı ortamların söz konusu olabileceği işletmeler bu yönetmeliğin gereklerini karşılamalı ve işyerindeki çalışanların sağlık ve emniyetini güvence altına almalıdırlar.
ATEX 137 yönetmeliğine göre güvenlik muayenesi, patlayıcı ortamlar ihtiva eden işyerlerinin bu yönetmelik kapsamında detaylı bir değerlendirilmesini içerir. Bu yönetmeliğe göre muayenesi gerçekleştirilen işyerleri için, eğer yönetmeliğe uygunlukları tam olarak tespit edilmişse ATEX 137 uygunluk raporu düzenlenir. Bu rapor, söz konusu işyerinin patlayıcı ortamlarda çalışanlar için bütün tedbirleri aldığını belirtir.
(EN 60079-10-1 – Patlayıcı ortamlar- Bölüm 10-1: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması-Patlayıcı gaz atmosferleri)
Patlayıcı gaz ortamı içeren tesislerde kullanılan ekipmanlar özel dizayna sahip exproof ekipmanlardır. Farklı grup ve kategori tanımlarına sahip bu ekipmanların tesisteki birimler için seçimi, tesisin tehlikeli bölge sınıflandırmasına göre yapılır. Bu bakımdan, patlayıcı ortam içeren tesislerin bu tehlikeli bölge sınıflandırmasına göre ortaya çıkan bir tehlikeli bölge haritasına(zone haritası) sahip olması gerekmektedir.
EN 60079-10-1 standardına göre tasarım-proje muayenesi, patlayıcı gaz ortamları içeren işyerinin tehlikeli bölge sınıflandırmasını detaylı bir şekilde ele alır. Bu standarda göre muayenesi gerçekleştirilen işyerleri için EN 60079-10-1 tasarım-proje muayenesi raporu düzenlenir. Bu raporda, standarda göre hesaplanmış olan işyeri tehlikeli bölge sınıflandırması yer alır.
(EN 60079-10-2 – Patlayıcı ortamlar- Bölüm 10-2: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması-Patlayıcı toz atmosferleri)
Patlayıcı toz ortamı içeren tesislerde kullanılan ekipmanlar özel dizayna sahip exproof ekipmanlardır. Farklı grup ve kategori tanımlarına sahip bu ekipmanların tesisteki birimler için seçimi, tesisin tehlikeli bölge sınıflandırmasına göre yapılır. Bu bakımdan, patlayıcı ortam içeren tesislerin bu tehlikeli bölge sınıflandırmasına göre ortaya çıkan bir tehlikeli bölge haritasına(zone haritası) sahip olması gerekmektedir.
EN 60079-10-2 standardına göre tasarım-proje muayenesi, patlayıcı toz ortamları içeren işyerinin tehlikeli bölge sınıflandırmasını detaylı bir şekilde ele alır. Bu standarda göre muayenesi gerçekleştirilen işyerleri için EN 60079-10-2 tasarım-proje muayenesi raporu düzenlenir. Bu raporda, standarda göre belirlenmiş olan işyeri tehlikeli bölge sınıflandırması yer alır.
EN 600979-10-1 ve EN 60079-10-2 standardı, Avrupa Birliği mevzuatına göre bu zone haritasının oluşturulması için temel teşkil etmektedir. Bu standardın içerdiği konular şöyledir:
Tehlikeli bölge sınıflandırması örnekleri
(EN 60079-14 – Elektrikli cihazlar – Patlayıcı ortamlarda kullanılan – Bölüm 14: Elektriksel tesislerin tasarımı, seçimi ve monte edilmesi)
Patlayıcı gaz ve toz ortamı içeren tesislerde kullanılan elektrikli ekipmanlar ve elektrik tesisatı özel bir dizayna sahiptirler. İlgili Avrupa Birliği standartlarına ve yönetmeliklerine göre(EN 60079-10-1; EN 60079-10-2; ATEX 99/92/AT) tehlikeli bölge sınıflandırması yapılmış ve zone haritası oluşturulmuş tesislerde kullanılacak elektrikli ekipmanların ve elektrik tesisatının tasarımı, belirlenen tehlikeli bölgelere uygun seçilmesi ve bu bölgelerde doğru bir şekilde montajlarının yapılması, söz konusu bu patlayıcı ortam içeren tesisler için en önemli konuların başında gelir.
EN 60079-14 standardına göre uygunluk muayenesi, patlayıcı ortamlarda kullanılan elektrikli ekipman ve elektrik tesisatının bu standart kapsamında detaylı bir değerlendirmesini içerir. Bu standarda göre muayenesi gerçekleştirilen işyerleri için, eğer standarda uygunlukları tam olarak tespit edilmişse EN 60079-14 standardına uygunluk raporu düzenlenir. Bu rapor, söz konusu işyerindeki elektrikli ekipmanın ve tesisatın patlayıcı ortamın gereklerine uygun şekilde seçildiğini ve monte edildiğini belirtir.
EN 60079-14 standardı, Avrupa Birliği mevzuatına göre bu elektrikli ekipman ve tesisatın tasarımı, tehlikeli bölgelere uygun seçilmesi ve doğru bir şekilde montajlarının yapılması konularında temel teşkil etmektedir.