Patlamadan Korunma Dokümanı – ATEX Nedir?

Patlamadan korunma dokümanı iş yerinde bulunan çalışanların olası bir patlama anında yapılması gerekenleri ve patlama meydana gelmemesi için yapılması gerekenleri belirten belgeler toplamıdır. Bu belgelerde çalışanların sağlık ve güvenliği esas alınmıştır. esertifikası parlayıcı ve kolay yanıcı ortamlarda kullanılan ürünlerin yapıldığı yer için alınan uluslararası bir sertifikadır.

Proses güvenliği; üreticilerin üst seviyede önem göstermesi gereken, yasal çerçevesi SEVESO ve ATEX gibi yönetmelikler ile düzenlenmiş kritik süreçlerden biridir.

PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANI (PKD) HAZIRLANMASI

30.04.2013 tarih ve 28633 sayılı etki Resmî Gazetede yayımlanan “Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik” gereğince patlayıcı ortam oluşması ihtimali bulunan iş yerleri “Patlamadan Korunma Dokümanı” hazırlamakla yükümlüdür.

Yönetmeliğe göre yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı kimyasalların bulunduğu tüm alanlarda patlayıcı alan ZONE (BÖLGE) hesabının yapılması gerekmektedir.

SZUTEST olarak; Patlamadan Korunma Dokümanı (PKD) kapsamında yapmış olduğumuz çalışmalar aşağıdaki gibidir:

  • İş yerinde kullanılan tüm MSDS’ler (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu) incelenerek yanıcı, patlayıcı ve parlayıcı özellikteki kimyasalların belirlenmesi,
  • İş yerinin tespit ve fotoğraflama çalışmaları için ziyaret edilip gerekli notların alınması,
  • Belirlenen kimyasallara göre EN 60079-10-1, EN 60079-10-2 ve CEI 31-35 standartları kullanılarak Zone (bölge) hesaplamalarının yapılması,
  • Belirlenen Zone (bölge) hesaplarına göre uygun Exproof ekipmanların belirlenerek dokümana eklenmesi,
  • Zone (bölge) haritaları çizilerek, Patlamadan Korunma Dokümanının tamamlanması bu kapsamda talep edilmesi halinde belirlenen Zone (bölge) içerisinde kalan Exproof ekipman uygunluğu hizmetimiz de mevcuttur.

 

PATLAMADAN KORUNMA DOKÜMANINI HANGİ FİRMALAR HAZIRLAMALIDIR?

Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik; 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren ve patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan iş yerlerinde uygulanmaktadır. Patlamadan Korunma Dokümanı hazırlanması gereken iş yerlerine aşağıdaki örnekler verilebilir.

  • Doğal gaz dolum istasyonları,
  • Benzin istasyonları,
  • Boyahaneler,
  • Tehlikeli gaz veya toz depolama tankları

Ayrıca yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı her türlü kimyasalı bulunduran, üreten, işleten, kullanan, depolayan ve dolumunu yapan tesisler de Patlamadan Korunma Dokümanı (PKD) hazırlamakla yükümlüdürler.

ATEX 153 YÖNETMELİĞİNE GÖRE GÜVENLİK MUAYENESİ

(ATEX  153 [99/92/AT] – Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik)

İş yerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanları korumak amacıyla alınması gereken önlemler ATEX 153 yönetmeliğinde belirlenmiştir. Patlayıcı ortamların söz konusu olabileceği işletmeler bu yönetmeliğin gereklerini karşılamalı ve iş yerindeki çalışanların sağlık ve emniyetini güvence altına almalıdırlar.

ATEX 153 yönetmeliğine göre güvenlik muayenesi, patlayıcı ortamlar ihtiva eden iş yerlerinin bu yönetmelik kapsamında detaylı bir değerlendirmesini içerir. Bu yönetmeliğe göre muayenesi gerçekleştirilen iş yerleri için eğer yönetmeliğe uygunlukları tam olarak tespit edilmişse ATEX 153 uygunluk raporu düzenlenir. Bu rapor, söz konusu iş yerinin patlayıcı ortamlarda çalışanlar için bütün tedbirleri aldığını belirtir.

EN 60079-10-1 standardına göre tasarım-proje muayenesi

EN 60079-10-1 STANDARDINA GÖRE TASARIM-PROJE MUAYENESİ

(EN 60079-10-1 – Patlayıcı ortamlar- Bölüm 10-1: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması-Patlayıcı gaz atmosferleri)

Patlayıcı gaz ortamı içeren tesislerde kullanılan ekipmanlar özel dizayna sahip exproof ekipmanlardır. Farklı grup ve kategori tanımlarına sahip bu ekipmanların tesisteki birimler için seçimi, tesisin tehlikeli bölge sınıflandırmasına göre yapılır. Bu bakımdan, patlayıcı ortam içeren tesislerin bu tehlikeli bölge sınıflandırmasına göre ortaya çıkan bir tehlikeli bölge haritasına (zone haritası) sahip olması gerekmektedir.

EN 60079-10-1 standardına göre tasarım-proje muayenesi, patlayıcı gaz ortamları içeren iş yerinin tehlikeli bölge sınıflandırmasını detaylı bir şekilde ele alır. Bu standarda göre muayenesi gerçekleştirilen işyerleri için EN 60079-10-1 tasarım-proje muayenesi raporu düzenlenir. Bu raporda, standarda göre hesaplanmış olan işyeri tehlikeli bölge sınıflandırması yer alır.

EN 60079-10-2 standardına göre tasarım-proje muayenesi

EN 60079-10-2 STANDARDINA GÖRE TASARIM-PROJE MUAYENESİ

(EN 60079-10-2 – Patlayıcı ortamlar- Bölüm 10-2: Tehlikeli bölgelerin sınıflandırılması-Patlayıcı toz atmosferleri)

Patlayıcı toz ortamı içeren tesislerde kullanılan ekipmanlar özel dizayna sahip exproof ekipmanlardır. Farklı grup ve kategori tanımlarına sahip bu ekipmanların tesisteki birimler için seçimi, tesisin tehlikeli bölge sınıflandırmasına göre yapılır. Bu bakımdan, patlayıcı ortam içeren tesislerin bu tehlikeli bölge sınıflandırmasına göre ortaya çıkan bir tehlikeli bölge haritasına (zone haritası) sahip olması gerekmektedir.

EN 60079-10-2 standardına göre tasarım-proje muayenesi, patlayıcı toz ortamları içeren işyerinin tehlikeli bölge sınıflandırmasını detaylı bir şekilde ele alır. Bu standarda göre muayenesi gerçekleştirilen iş yerleri için EN 60079-10-2 tasarım-proje muayenesi raporu düzenlenir. Bu raporda, standarda göre belirlenmiş olan iş yeri tehlikeli bölge sınıflandırması yer alır.

EN 600979-10-1 ve EN 60079-10-2 standardı, Avrupa Birliği mevzuatına göre bu zone haritasının oluşturulması için temel teşkil etmektedir. Bu standart;

  • Tehlikeli bölge sınıflandırma prosedürü
  • Patlayıcı maddelerin ortama yayılması – muhtemel boşalma kaynakları
  • Tehlikeli bölgelerin tanımı, kapsamları
  • Tehlikeli bölge sınıflandırma için gereken dokümantasyon
  • Tehlikeli bölge sınıflandırması örnekleri konularını içermektedir.

 

EN 60079-14 standardına göre uygunluk muayenesi

EN 60079-14 – Elektrikli cihazlar – Patlayıcı ortamlarda kullanılan – Bölüm 14: Elektriksel tesislerin tasarımı, seçimi ve monte edilmesi)

Patlayıcı gaz ve toz ortamı içeren tesislerde kullanılan elektrikli ekipmanlar ve elektrik tesisatı özel bir dizayna sahiptirler. İlgili Avrupa Birliği standartlarına ve yönetmeliklerine göre (EN 60079-10-1; EN 60079-10-2; ATEX 99/92/AT) tehlikeli bölge sınıflandırması yapılmış ve zone haritası oluşturulmuş tesislerde kullanılacak elektrikli ekipmanların ve elektrik tesisatının tasarımı, belirlenen tehlikeli bölgelere uygun seçilmesi ve bu bölgelerde doğru bir şekilde montajlarının yapılması, söz konusu bu patlayıcı ortam içeren tesisler için en önemli konuların başında gelir.

EN 60079-14 standardına göre uygunluk muayenesi, patlayıcı ortamlarda kullanılan elektrikli ekipman ve elektrik tesisatının bu standart kapsamında detaylı bir değerlendirmesini içerir. Bu standarda göre muayenesi gerçekleştirilen işyerleri için, eğer standarda uygunlukları tam olarak tespit edilmişse EN 60079-14 standardına uygunluk raporu düzenlenir. Bu rapor, söz konusu işyerindeki elektrikli ekipmanın ve tesisatın patlayıcı ortamın gereklerine uygun şekilde seçildiğini ve monte edildiğini belirtir.

EN 60079-14 standardı, Avrupa Birliği mevzuatına göre bu elektrikli ekipman ve tesisatın tasarımı, tehlikeli bölgelere uygun seçilmesi ve doğru bir şekilde montajlarının yapılması konularında temel teşkil etmektedir.

ATEX – EXPROOF

MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMDA KULLANILAN TEÇHİZAT VE KORUYUCU SİSTEMLER

‘’Explosive’’ ve ‘’Atmosphere’’ kelimelerinin kısaltması olan, ATEX olarak da bilinen Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik (2014/34/AB), ürünlerin aşırı şartlar altında göstermesi gereken tepkileri ve karşılaması gereken gereklilikleri belirlemektedir. 2014/34/AB Yönetmeliği ülkemizde 30 Haziran 2016’ta Resmî gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi ve uygulanmaya başladı.

Artık her türlü işletmede proses güvenliği büyük önem taşımaktadır. Bu yüzdendir ki, prosesin güvenliği ile ilgili çok sayıda teknik düzenleme mevcuttur. Güvenlik yönetim sistemleri, SEVESO, ATEX 153 Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik ve 2014/34/AB Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler hakkındaki bu yönetmelikler proses güvenliğini sağlamak için oluşturulmuş yönetmelikler bütünün birer parçalarıdır.

ATEX’i temelde ikiye ayırmak mümkündür. Bunlardan ilki, 2014/34/AB yönetmeliği kapsamında gerçekleştirilen ürün güvenliği ile ilgili belgelendirme ve ürünün CE ve Exproof markalanması üzerine yapılan çalışmalardır. İkincisi ise yönetmeliğin adından da anlaşılacağı üzere patlayıcı ortamlarda çalışan personelin olası tehlikelerden korunması için alınması gereken önlemler ile ilgilenmektedir. SZUTEST olarak her iki alanda da hizmet vermekteyiz.

2014/34/AB Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile ilgili yönetmelik, bu teçhizat ve sistemlerin yanı sıra, patlayıcı ortamlar dışındaki amaçlar için kullanılan ancak patlama tehlikelerine karşı teçhizatın ve koruyucu sistemlerin emniyetli çalışması için gerekli olan veya buna katkı sağlayan cihazları, kumanda cihazları ve ayarlama donanımlarını da kapsamaktadır.

2014/34/AB ATEX YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDA ÜRÜN BELGELENDİRME

SZUTEST olarak; “EN 17065 Ürün Belgelendirme Kuruluşları İçin Genel Kriterler” standardının şartlarını yerine getirerek, potansiyel patlayıcı ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanan ekipman ve koruyucu sistemler üreten (Exproof ekipmanlar) imalatçıların ürünlerine CE basabilmesi ve piyasaya arzını yapabilmesi için 2014/34/AB Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelik kapsamında onaylanmış kuruluş olarak uygunluk değerlendirme çalışmalarını yapmak ve ATEX belgesi verebilmek için yetkimiz bulunmaktadır.

Proses güvenliğinin öneminin bilincinde bir yaklaşım ile SZUTEST olarak, ürünlerin CE ve Exproof markalama maksatlı uygunluğunun değerlendirilmesi ve belgelendirilmesi için üreticilerimize hizmet vermekteyiz.

Yönetmelik; ürünleri, kullanım yerindeki gaz, toz, buhar ve sis muhtevasına, ürünün kullanım şekli ve ürün özelliklerine göre farklı sınıflara ayrılmaktadır. Örneğin, madenlerde kullanılan ekipmanlar ile maden dışında kullanılan ekipmanlar farklı, içten yanmalı ve elektrikli motorlar ile diğer teçhizatlar farklı sınıflara dâhil olmaktadır. Bu sınıflara da bağlı olmak kaydı ile ürünlere, Komisyon tarafından belirlenen Yeni Yaklaşım Çerçevesi kapsamında uygulanan modüler sistem uygulanmak kaydı ile ürün uygunluğu değerlendirilmekte ve belgelendirilmektedir.

2014/34/AB ATEX yönetmeliğindeki tüm modüller için ATEX Belgesi vermeye yetkilidir. Bu modüller:

  • EK-3 Modül B: AB tip incelemesi
  • EK-4 Modül D: İmalat sürecinin kalite güvencesini esas alan tipe uygunluğu
  • EK-5 Modül F: Ürün doğrulamayı esas alan tipe uygunluk
  • EK-6 Modül C1: Denetimli ürün deneyi ve üretimin dahili kontrolünü esas alan tipe uygunluk
  • EK-7 Modül E: Ürün kalite güvencesini esas alan tipe uygunluk
  • EK-8 Modül A: Üretimin dahili kontrolü
  • EK-9 Modül G: Birim doğrulamasını esas alan uygunluk

2014/34/AB yönetmeliğindeki bu modüllerin hangisine ya da hangilerine göre uygunluk değerlendirme çalışmalarının yapılacağı imalatçının üreteceği ekipmanın hangi tehlikeli bölgede (zone) kullanılacağına, ürünün elektrikli ve elektriksiz ekipman özelliğine ve ürünün etiket bilgisine göre değişiklik göstermektedir.

2014/34/AB ATEX yönetmeliği kapsamında uygunluğu değerlendirilecek olan ürün için hangi modül veya modüller kombinasyonunun uygulanacağı seçilir ve varsa uyumlaştırılmış standartlar belirlenir.

Süreç belirlendikten sonra üretici tarafından uygunluk beyanı ve teknik dosya gibi gerekli dokümanlar hazırlanmalıdır. Yapılacak uygunluk değerlendirme çalışmaları sonrasında ATEX belgesi düzenlenmektedir ve üretici ürünün üzerine CE işareti iliştirebilir ve piyasaya arz edebilir.

Teklif ve bilgi almak için SZUTEST’i arayarak konusunda uzman teknik personelimizle iletişime geçebilirsiniz.