İş Hijyeni ve Çevre Laboratuvarı

AIHA (American Industrial Hygiene Association/Amerikan Endüstri Hijyenistleri Birliği) tanımı ile “İş Hijyeni, işyerlerinde görülen ve endüstri toplumunda hastalığa, sağlığın bozulmasına ve huzursuzluğa neden olan çevresel faktörleri, stresleri saptayan, değerlendiren ve onları kontrol eden bilim ve sanattır.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından 20.08.2013 tarihinde yayımlanan “İş Hijyeni Ölçüm Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik” doğrultusunda tüm çalışanların fiziksel, ruhsal ve sosyal iyilik hallerini en yüksek düzeye getirmek ve bu düzeyi sürdürmek, çalışma ortamı ve çalışma koşullarının yol açabileceği sağlık sorunlarını ortaya koymak ve sağlığı bozabilecek her türlü etkene karşı çalışanları korumak ve işyerlerinde teknik korunma önlemleri alarak kişisel etkinliğin-konforun sağlanması, çalışma ortamında bulunan sağlık risklerine karşı teknik tedbirler dahil korunma tedbirlerinin alınması hedeflenir.

İş hijyeni ölçümleri ile çalışma ortamında bulunan, çalışanların sağlığını olumsuz yönde etkileyebilecek her türlü fiziksel ve kimyasal etkenlerin nicelik ve nitelik tayini yapılır. Meslek hastalıkları ve iş kazalarının minimize edilebilmesi için işyerlerindeki zararlı etkenlerin tespiti son derece önemlidir.

Söz konusu faktörlerin ölçümleri iki türde gerçekleştirilebilir ve bu türler kişisel maruziyet ölçümü ve ortam ölçümü olarak adlandırılır. Kişisel maruziyet ölçümleri yapılan işin çeşidi, maruz kalınan faktör ve maruziyet süresi dikkate alınarak yapılan ölçümlerdir. Ortam ölçümleri ise işin sürekli yapılmadığı çalışma ortamlarında, gerekiyorsa çalışanların işyerinde maruziyetlerinin değerlendirilmesi için kullanılan ve maruziyetin en yüksek olabileceği sabit bir noktadan alınan ölçümlerdir.

Yapılan İş Hijyeni ölçümleri yasal mevzuatlar referans alınarak değerlendirilmekte olup tedbirler de bu doğrultu da alınmaktadır. İlgili yasal mevzuatların ortam ölçümleri için vermiş olduğu bir sınır değer olmamakla beraber sınır değer kıyaslamaları maruziyet ölçümlerinde gerçekleştirilmektedir.

İşverenler, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun özellikle 10. Maddesi ‘’iş veren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür.’’ ve 17/07/2013 tarihli resmi gazete de yayımlanan İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmeliğin 5. Maddesi ‘e’ bendinde yer alan ‘’ İşveren, çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için; İşyeri bina ve eklentilerinde yeterli aydınlatma, havalandırma ve termal konfor şartlarını sağlar.’’ Maddelerine istinaden iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine ve tedbirlerin alınmasına yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaları yapmakla yükümlüdür.

Bireysel bilinçle düşündüğümüzde de hangi iş kolunda çalışıyor olursak olalım hepimizin hayatında en çok vakit geçirdiği yer olan iş yerlerimiz hayatımızın bir parçası ve en büyük konfora bu alanlarda ihtiyacımız bulunmakta. Aynı zamanda sağlığımızın en çok etkilenebileceği alanlar olduğundan ölçülebilir tüm riskler için önlem almalıyız. Ölçülebilir riskler nelerdir diye düşünürsek, örneğin kesici bir aletle çalışma yapan bir kişinin o alet doğrultusunda yaralanması veya bacalarda ölçüm yapan kişilerin çatıdan düşüp yaralanması öngörülebilir risklerdir ve düşünülerek önlem alınır. Ancak marangozhane de çalışan bir kişinin toz maruziyeti ölçülebilir ve bu doğrultuda önlem alınabilir bir risktir. Aynı şekilde kimyasallarla yakın temasta çalışan kişilerin maruziyetleri de uçucu organik bileşiklerin(VOC) maruziyeti ölçümü ile ölçülebilir ve gerekli KKD’ler, havalandırma desteği sağlanarak kontrol altına alınabilir bir risktir veya bir işçinin kullandığı bir makineden kaynaklı gürültü sebebiyle işitme kaybına uğraması ölçülebilir ve önlenebilir bir risktir.

Bu noktada bizler yani İş Hijyeni ve Çevre Laboratuvarları bu ölçümlerin yapılması, değerlendirilmesi ve raporlanması hususunda devreye girmekteyiz. İşverenler 20.08.2013 tarihinde yayımlanan “İş Hijyeni Ölçüm Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik” Madde 5’de yer aldığı üzere ‘’ İşveren, iş hijyeni ölçüm, test ve analizini ön yeterlik veya yeterlik belgesine haiz laboratuvarlara yaptırmakla yükümlüdür.’’ Maddesine istinaden bu ölçümleri yetkili laboratuvarlara yaptırmakla zorunlu kılınmıştır.

İş hijyeni ölçümlerinin hangi periyotlarda yaptırılması ile alakalı olarak yasal mevzuatlarda şu şekilde yer almaktadır. 20.08.2013 tarihinde yayımlanan “İş Hijyeni Ölçüm Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik” de yine Madde 5’de yer aldığı üzere;

• a) Güvenli bir çalışma ortamı sağlamak amacıyla risk değerlendirmesi gerçekleştirilirken ve yenilenirken gerekli görülen hallerde fiziksel, kimyasal ve biyolojik tehlike kaynaklarının varlığını ortam ve kişisel maruziyet ölçüm, test ve analiziyle tespit
• b) Alınan kontrol tedbirlerinin etkinliğinin değerlendirilmesi açısından, ortam ve kişisel maruziyet ölçüm, test ve analizini tekrarlar.
• (2) İşveren, aşağıdaki durumlardan herhangi birinin varlığında iş hijyeni ölçüm, test ve analizleri

yaptırır veya tekrarlatır:

• a) İşyeri ortamının veya işin gereği olarak çalışanın kişisel maruziyetinde değişiklik meydana geldiğinde.
• b) İşyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının gerekli görmesi
• c) İşyerinde gerçekleşen dış denetimlerde istenmesi

Bunlara ek olarak ise yönetmeliğimiz bizleri Madde 8’de aşağıda görüldüğü üzere farklı bir standarda yönlendirmektedir.

• (1) Numune alma işlemi ulusal ve/veya uluslararası standartlara ve kullanılan metoda göre yapılır.
• (2) İşyerinde solunum yoluyla maruz kalınan etkenler ile ilgili olarak numune alma ve değerlendirme stratejileri belirlenirken, TS EN 689 “İşyeri Havası-Solunumla Maruz Kalınan Kimyasal Maddelerin Sınır Değerler ile Karşılaştırılması ve Ölçme Stratejisinin Değerlendirilmesi İçin Kılavuz” ve benzeri standartların güncel halleri dikkate alınır.

İlgili standardımız ise EK-I da yer aldığı üzere;

‘’Yeterli önleme ve koruma sağlandıktan sonra, durumların yeniden değerlendirilmesi gerekmektedir. Maruz kalma profilinin istikrarlı olup olmadığını değerlendirmek için her yıl düzenli olarak gerçekleştirilir.’’ ibaresi ile aslında bizlere bu ölçümleri her yıl yaptırmamız gerektiğini açıkça söylemektedir.

Dünya çapında meslek hastalığı sebebi ile gerçekleşen ölüm oranları azımsanamayacak kadar yüksek. Alınacak ufak tedbirler ile meslek hastalıkları önlenebilir durumda iken bir çok ihmal bu durumun maalesef olumsuzluğa dönüşmesine sebebiyet vermektedir. Tüm işletmeler tamamı önlenebilir meslek hastalıkları yüzünden en başta insan sağlığı olmak üzere ciddi oranda manevi ve maddi kayıplar vermektedir.

Bu noktada kayıplara engel olmak amacı ile zamanında, doğru ve objektif müdahale ile İş Hijyeni Ölçüm Laboratuvarları devreye girmektedir. Günümüzde bu konu ile alakalı bilinç artmakla birlikte bir çok kişinin bu ölçümleri zaman ve sermaye kaybı olarak gördüğüne mecbur kalmadıkça tercih etmediğine ne yazık ki tanıklık ediyoruz. Fakat bu işi yapan yetkili kişiler olarak kendimizi söylemekle yükümlü hissettiğimiz husus zamanında gerçekleştirilip tedbirleri alınmayan bu noktalar uzun vadede insan sağlığı hatta yaşamı başta olmak üzere çok daha büyük manevi ve maddi kayıplara sebebiyet vermektedir.

Umarız yazımızda sizleri bu hususta bilgilendirmek adına yardımcı olabilmişizdir.

Ülkemizde ve tüm dünyada bu konunun yeterince önem kazanmasını ve önlenebilir her türlü olumsuzluğun önüne geçilmesine dileriz.

Sağlıkla kalın..

Emisyon ölçümü, çeşitli faaliyetlere bağlı olarak baca vasıtasıyla atmosfere karışan is, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol halindeki kirletici konsantrasyonlarının bacadan uygun noktalar belirlenerek örneklenmesi ve analiz edilmesidir. Çevre ve şehircilik bakanlığının çevreyi korumak ve çevre kirliliğini kontrol altına almak için yürürlüğe koyduğu Çevre İzin Ve Lisans Yönetmeliği’ nin Ek-1 ve Ek-2 listesinde yer alan faaliyetleri gerçekleştiren tesislerde ‘’Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’’ kapsamında endüstriyel tesislere ait “yasal emisyon limitleri” tanımlanmıştır. Tüm endüstriyel tesisler bu limitlere uymak ve kirletici özelliklerini bakanlığa bildirmekle yükümlüdür. Yönetmelik kapsamında bulunan firmalar için emisyon raporu geçerlilik süresi iki yıldır.

Emisyon Ölçümlerimiz;

• Uçucu Organik Bileşikler (Voc) Ölçümü
• Yanma Gazı Ölçümü
• Toz Ölçümü
• Hız Ölçümü
• Nem Ölçümü
• İslilik Ölçümü
• Klor(HCl) Ölçümü
• Flor(HF) Ölçümü
• Sülfirik Asit (H2SO4) Ölçümü
• Hidrojen Sülfür(H2S) Ölçümü
• Hidrojen Siyanür(HCN) Ölçümü
• Formaldehit Ölçümü
• Krom VI (Cr+6) Ölçümü
• Ağır Metal Ölçümü
• PAH Ölçümü
• Dioksin Furan Ölçümü

İmisyon ölçümü tesislerin açık alanda (madenler, taş ocakları, depolama sahaları… vb.) gerçekleştirdiği faaliyetlerin sonucunda açığa çıkan kirleticilerin tayini için yapılan ölçümlerdir.

Buna göre, ‘’Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin Ek-2’si ve kapsamında

hava kalitesinin korunması, çevreye verdiği zararın kontrolü ve takibi sebebi ile tesislerin imisyon ölçümleri yaptırması gerekmektedir. Yönetmelik kapsamında bulunan firmalar için İmisyon raporu geçerlilik süresi iki yıldır.

İmisyon Ölçümlerimiz;

• PM10 Ölçümü
• Çöken Toz Ölçümü

“Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” kapsamında, işletmelerin faaliyet gösterdikleri alanlar ve faaliyet konularına göre uyması gereken çevresel gürültü limitleri belirlenmiştir. Bu kapsamda, ulaşım araçları, kara yolu trafiği, demir yolu trafiği, hava yolu trafiği, deniz yolu trafiği, açık alanda kullanılan teçhizat, şantiye alanları, sanayi tesisleri, atölye, imalathane, işyerleri ve eğlence yerlerinden kaynaklanan çevresel gürültünün ölçülmesi laboratuvarımız tarafından A-2 Tipi Mühendislik Akustiği sertifikasına sahip personellerimiz ile uluslararası standartlara göre yapılmakta ve rapor hazırlanmaktadır.

Çevresel Gürültü Ölçümlerimiz;

Akustik Gürültü Ölçümü;

Çevre Gürültüsünün Tarifi, Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi-Bölüm 1: Temel büyüklükler ve Değerlendirme İşlemleri

Çevresel Gürültünün Tanımı, Ölçümü ve Değerlendirilmesi-Bölüm 2: Ses Basıncı Seviyelerinin Belirlenmesi

Atık su analizleri, çeşitli faaliyetlere bağlı olarak ortaya çıkan atık suların doğaya karışmadan önce arıtma sistemlerinin deşarj kısmından numune alınarak analizlerinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. ‘’ Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’’ ne göre yer altı ve yer üstü kaynak potansiyelinin en iyi biçimde kullanılması için su kirliliğinin önüne geçilmesi gerekmektedir. Tüm endüstriyel tesisler ilgili yönetmelikte belirtilen limitlere uymak ve kirletici özelliklerini bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.

Atık Su Ölçümlerimiz;

• pH Tayini
• İletkenlik Tayini
• Tuzluluk Tayini
• Bulanıklık Tayini
• Sıcaklık Tayini
• Renk Tayini
• Sertlik Tayini
• Kalsiyum (Ca) Tayini
• Magnezyum (Mg) Tayini
• Alkalinite Tayini
• Asidite Tayini
• Çözünmüş Oksijen Tayini
• Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOİ) Tayini
• Toplam Katı Madde Tayini
• Toplam Çözünmüş Madde (TÇM) Tayini
• Askıda Katı Madde (AKM) Tayini
• Çökebilir Katı Madde Tayini
• Yağ ve Gres Tayini
• Amonyum/Amonyum Azotu Tayini
• Toplam Kjeldahl Azotu (TKN) Tayini
• Nitrit/Nitrit Azotu Tayini
• Nitrat/Nitrat Azotu Tayini
• Fosfat/Fosfat Fosforu Tayini
• Toplam Fosfor Tayini
• Sülfür Tayini
• Yüzey Aktif Madde (M BAS) Tayini
• Krom (VI) Tayini
• Bağlı Klor Tayini
• Serbest Klor Tayini
• Toplam Klor Tayini
• Bağlı Klor Tayini
• Serbest Klor Tayini
• Serbest Siyanür Tayini
• Toplam Siyanür Tayini
• Fenol Tayini
• Sabit ve Uçucu Katı Madde Tayini
• Karbondioksit Tayini
• Permanganat İndeksi Tayini