Elektrik hayatımızın her alanında bizler için vazgeçilmez enerji kaynaklarının başında gelmektedir. Güvenli bir şekilde yalıtımı sağlanan ve kullanıma sunulan elektrik enerjisi, ihtiyaçların giderilmesi ve enerjiye duyulan ihtiyaçlarımızın giderilmesinde tüm cihazların güvenle çalışmasında vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Ancak topraklama önlemleri alınmamış tesislerde insan hayatını ciddi boyutlarda tehdit etmektedir. Topraklama, elektrik ile çalışan cihazların olası bir elektrik kaçağı riskine karşı alınan, iş sağlığı ve güvenliği açısından hayati bir önleme sahiptir. 2013 yılında yürürlüge giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Elektrik tesislerinde güvenlik ve koruma kriterleri daha önemli bir hal almıştır. Kanun ile mesleki yeterlilik ön plana çıkarılmış ve periyodik kontroller daha çok önem kazanmıştır.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) istatistikleri incelendiğinde ülkemizdeki iş kazalarının öncelikli sebeplerinin arasında elektrikle temasının geldiği görülmektedir.
Topraklamanın amacı bütün elektrikli alıcıları kullananların can güvenliğini sağlamak ve cihazların zarar görmesini önlemektir. Elektrik topraklama sistemi , makinaların, ve panoların belirlenen noktaları ile toprak elektrodu arasında iletken bağlantısı kurulmuş olmalıdır. Topraklama korumalı cihazların topraklaması, nötr iletkeni ile değil, sadece koruma iletkeni ile yapılmalıdır. Ekstra olarak kaçak akım röleleri ile desteklenmelidir.
Kaçak akım rölelerinin görevi normal işletme şartlarında faz ve nötrden geçen akımların vektörel toplamı sıfırdır. Anormal durumlarda, yani izolasyon hatası meydana geldiğinde, fazdan giren akımın nötr iletkeninden dönüşünde bir fark oluşur. İşte bu fark kaçak akım koruma cihazı tarafından tespit edilerek devreyi açar ve can ve mal kaybının önüne geçer. Piyasada çokça yapılan, sıfırlama diye tabir edilen nötr ve toprak birleştirmeleri kaçak akım rölelerinin çalışmamasına sebep olmaktadır. Elektrikle çalışan makinaların gövdesinde kaçak akım kalmasına sebep olur sıfırlama tehlikelidir kesinlikle yapılmamalıdır. Elektrik tesisatında nötr iletkeni ve koruma iletkeni ayrı ayrı olmalıdır. Genel olarak kaçak akım rölesindeki yanlış uygulamalar topraklamanın düzgün olmamasından yada topraklamanın hiç olmamasından kaynaklanmaktadır . Elektrik tesisatında uygulamalarda, Ana girişte 300 mA değerinde kaçak akım rölesi( yangına karşı korumalı ) tercih edilmeli tali panolarda ise 30 mA değerinde (insan korumalı ) kaçak akım röleleri tercih edilmelidir.Topraklama raporuna ek olarak kullandığımız kaçak akım rölelerinin açma akımları ve saniyeleri son kullanıcı tarafından belirli aralıklarla periyodik olarak test edilmeli ve TS EN 61008-2-1 standartına uygun açma sürelerine uygun olmalıdır.
Parlayıcı, patlayıcı tehlikeli ve zararlı maddelerle çalışılan iş yerleri ve işlerde alınacak tedbirler hakkında tüzük kapsamındaki topraklama tesisleri ile ıslak ortamlarda çalışılan iş yerlerindeki topraklama tesislerinin muayene, ölçme ve denetleme periyotları 1 yılı aşamayacak şekilde gerekli ölçümler yapılmalıdır.
Topraklama Ölçümü Zorunlu Mu?
Topraklama kanuni bir zorunluluk olmakla birlikte iş sağlığı ve güvenliği açısından da büyük bir tehlikesi olduğu için önem derecesi yüksek bir yükümlülüktür. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından 21.08.1984 tarih ve 18565 sayılı Resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliğinin 44.maddesinde Topraklayıcılara ve Topraklama Tesislerine dair genel hükümler ve 45. Maddesinde ‘’Gerilimli Bölümlere dolaylı olarak dokunmaya karşı koruma düzenlerinin denetlenmesi’’ maddeleri 25.04.2013 tarih ve 28608 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren ‘’İş ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik şartları yönetmeliği’’ ile ‘’Topraklama, Yıldırımdan korunma ve Elektrik Tesisatının yılda bir defa periyodik kontrolü zorunlu hale getirilmiştir.’’ maddeleri kapsamında topraklama ölçümü ve topraklama ölçümleri raporlanması en az yılda bir kez yapılmak üzere zorunlu hale getirilmiştir. Topraklama ölçümlerini Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) tarafından akredite edilmiş firmalar tarafından yapılabilir. Yapılan ölçümlerin mutlaka yetkili bir elektrik mühendisi, elektrik teknikeri veya yüksek teknikerleri. tarafından uygun TSE standartlarına göre yapılmış olması şarttır.
